کد مطلب:1789 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

اين كه ميگويند خوبي و بدي انسانها به ذاتشان مربوط ميشود و از همان بدو تولد معين شده است درست ميباشد؟

از آيات و روايات استفاده ميشود كه شقاوت ذاتي به اين معني كه لازمه آفرينش انسان باشد و از روز تولد، سرنوشت او را در زندگي معين كند، منتفي است. قرآن مجيد فطرت انسان را پاك و بيآلايش ميداند كه با حس خداشناسي و ميل به ايمان و نفرت از گناه عجين شده است. آن جا كه ميفرمايد:

خداوند ايمان را محبوب شما ساخت و آن را در دلهايتان بياراست و كفر و گناه و بديها را زشت و نفرتانگيز گردانيد.(1)

به قول حافظ:

اين همه مهر و وفايي كه ميان من و توست

با خود آوردم از آن جا نه به خود بربستم

پيامبر اكرم (ص) ميفرمايد: هر نوزادي با فطرت پاك زاييده ميشود و اين پدر و مادرند كه او را يهودي يا نصراني بار ميآورند. (2) البته اين سخنان به معناي آن است كه انسان ذاتاً گرايش به نيكي و خوبي را دارد، نه اين كه خوبي در ذات انسان سرشته شده باشد و انسان قدرت و يا گرايش به انجام كار بد نداشته باشد.

امام علي (ع) ميفرمايد: دل جوان مانند زميني است كه خالي از هر گياهي ميباشد. هر بذري كه در آن افشانده شود ميپذيرد.(3) اعتقاد به شقاوت و سعادت ذاتي، به جبر منتهي ميشود، زيرا مفهومش آن است كه صاحبان اخلاق بد و خوب قادر به تغيير آن نيستند و بر انجام كار بد يا خوب مجبورند، در حالي كه به نظر قرآن كريم انسان موجودي است مختار. آياتي كه بر ارسال پيامبران و آزمايش انسان و تشويق به تهذيب اخلاق تأكيد دارد، بر اين امر دلالت ميكند.

ممكن است به روايتي از پيامبر (ص) استشهاد شود كه فرمودهاند: انسان بدبخت در رحم مادر بدبخت است.(4) ولي معناي حديث فوق آن است كه سعادت و شقاوت هر كسي به عوامل موروثي و تربيتي بستگي دارد. (5) البته عوامل مختلف مانند: وراثت و محيط و فرهنگ بر خوب يا بد شدن انسان تأثير ميگذارد اما اراده آدمي حرف آخر را ميزند. و يا به معناي آن است كه خدا از پيش ميداند چه كسي با اختيار خود راه خوب يا بد را انتخاب خواهد كرد.



پينوشتها:

1 - حجرات (49)، آيه 7.

2 - بحارالانوار، ج 2، ص 87.

3 - نهج البلاغه، نامه 31.

4 - بحارالانوار، ج 5، ص 9.

5 - ر. ك: محمد تقي فلسفي، كودك، ج 1.